Вкупната енергетска интензивност претставува однос помеѓу вкупно потребната енергија (или вкупната потрошувачка на енергија) со бруто-домашниот производ на годишно ниво. За да се следи трендот и да се избегне влијанието на инфлацијата, БДП е изразен во постојани цени на базната 2000 година.
Вкупната потрошувачка на енергија се пресметува како збир на вкупно потребната енергија од: цврсти горива, нафта, природен гас, електрична енергија и обновливи извори.
Во пресметката на индикаторот по години е користен Бруто-домашниот производ - БДП во милиони евра (по тековен курс), со забелешка дека за 2022 година во пресметката се користат претходни податоци објавени од Државниот Завод за Статистика.
Вкупната потребна енергија (или вкупната потрошувачка на енергија) се изразува во илјади тони еквивалент на нафта, а бруто-домашниот производ во милиони евра.
- килограми еквивалент на нафта на 1000 евра (kgoe/1000евра)
- индекси со базна 2000 година (2000=100)
- GJ/1000 EURO PSP
Дали ќе се задржи или интензивира опаѓачкиот тренд на вкупната енергетска интензивност?
Вкупната енергетска интензивност во Република Северна Македонија забележува пад од 69,5 индексни поени во 2022 во споредба со 2000 година, однсно пад од 69%.
Во 2022 во споредба со 2021 година енергетската интензивност има пад од 7,42%, односно пад од 2,50 индексни поени.
Во периодот 2000-2022 година може да се забележи генерално поволен тренд на намалување на eнергетската интензивност.Имено, доаѓа до раздвојување на економскиот интензитет од БДП, затоа што растењето на вкупно потребната енергија се одвива поспоро од растењето на БДП. Во 2022 година споредбено со 2021 година имаме раст на БДП од 10 % изразени во милиони евра, и раст на вкупно потребна енергија од 2%. Како што БДП расте повеќе од вкупно потребната енергија, така енергетскиот интензитет опаѓа. Трендот на се поголемо раздојување на овие параметри се должи на се поголема употреба на еколошки горива и обновливи извори на енергија, но и помал потрошувачка на вкупната енергија особено во домаќинствата поради климатските промени и се потоплите зими. Од другa страна излезот од енергетскатаи COVID кризата во 2022 година доведуваат со значително зголемување на БДП споредбено со 2021 година.
Опфат на податоци: excel
Извор на податоци: Државен завод за статистика
Енергетскиот интензитет може да се смета за индикатор за енергетската ефективност бидејќи мери колку енергија е потребна за да се генерира една единица БДП. Неговата варијација со текот на времето го одразува влијанието на различни фактори, кои вклучуваат подобрувања на енергетската ефикасност, но и промени во природата на економската активност („економска структура“) или во структурата на енергетскиот микс, промени во животниот стил (повеќе апарати, повисока внатрешна температура во живеалиштата, повеќе автомобили), климатски фактори како постудени зими итн.
Од дадениот графикон се забележува генерално опаѓачки тренд на вкупната енергетска интензивност во нашата земја од 2000 година до 2022 година. Во 2022 во споредба со 2000 година е забележан пад на енергетската интензивност од 69 индексни поени како резултат на зголемувањето на БДП од 218% во 2022 година во споредба со 2000 година.
Слика 1. Вкупна енергетска интензивност за периодот 2000-2022 година
*) претходни податоци за 2022 година
Намалувањето на БДП во перод 2019-2020 година и вкупно потребната енергија се должи на ограничувањата на патувањата предизвикани од пандемијата Ковид-19, заедно со значајните промени во глобалната економија кои се совпаднаа. Од временската серија може да се забележи генерално поволен тренд на намалување на eнергетската интензивност, при што во 2022 година во споредба со претходната 2021 година се забележува пад од 7% заради зголемување на вкупната потребна енергија од 2% и зголемување на БДП во 2022 година (прелиминарни податоци од Државниот Завод за статистика) во споредба со 2021 за 10%.
Компаративната анализа на потрошувачката на енергија во однос на БДП, т.н. индикатор за енергетска интензивност, покажува дека нашата земја спаѓа во групата на земји со релативно висока потрошувачка на енергија, прво во транспортот, второ кај домаќинствата (така, заради долгорочното третирање на цената на електричната енергија како социјална категорија, во резиденцијалниот сектор значително количество на електрична енергија се користи за греење), трето кај индустриските капацитети. Сепак, со примена на мерките за енегетска ефикасност се очекува дека енегетската интезивност и понатаму да опаѓа.
Според податоците на Евростат за 2021 година (каде енергетскиот интензитет е претставен со БДП изразен во стандардите за куповна моќ (PPS), кој е попогоден за споредба на различни земји во една конкретна година, eнергетски интензитет се движи од категорија еден до категорија шест. Република Северна Македонија е во четврта категорија, каде енергетскиот интензитет се движи од 4000 и 5000 GJ потрошена енергија на 1000 евра PPS.
Слика 2. Енегетски интензитет на економијата во Европа
Од анализираните потаоци на ЕУРОСТАТ може да се забечежи дека највисока вреднсот на енергетски интензитет на економијата има Исланд со 17 737.3 GJ/1000 EURO PSP, а нашата земја се одликува со вредност од 4465 GJ/1000 EURO PSP. Исланд се одликува и со најголем удел на обновливи извори во енергијата од 83% во 2021, односно 85% во 2022 година.
Причините за висок енергетскиот интензитет на земјите од ЕУ се повисоката куповна моќ и општо преминување од индустријата кон економија базирана на услуги, премин во самата индустријата кон помалку енергетски интензивни активности и производствени методи, затворање на неефикасни единици и примена на поенергетски ефикасни уреди.
- Методологија за пресметка на индикаторот
Податоците за потрошувачката на примарна енергија се земени од енергетските биланси на Министерството зa економија, кои се изработуваат на годишно ниво. Податоците за бруто домашниот производ се земени од Државниот завод за статистика односно од нивната МАКСТАТ база. Тие се претставени во постојани цени за да се избегне влијанието на инфлацијата. Енергетскиот интензитет се пресметува како сооднос/количник на потрошувачката на примарна енергија и бруто домашниот производ и се прикажува во форма на индекс.
Статистичка методологија за пресметка:
Регулативата за енергетски статистики на Европскиот парламент и советот (Регулатива бр.1099/2008).
„Energy Statistics Methodology Eurostat F4, 1998"
Национална класификација на дејности НКД Рев.2 (''Службен весник на Република Македонија'' бр. 147/2008).
Целта која треба да се оствари во ЕУ е на 1.000 долари БДП, да се троши 0,2 еквивалентни тони енергија, а во Република Северна Македонија целта е да се трошат 0,75 еквивалентни тони енергија.
- Eurostat, ECE/UN и IEA/OECD.
| МК НИ 028 Вкупна енергетска интензивност | EEA – Европска агенција за животна средина | IND-7/CSI 028 , ENER 017 Final energy consumption by sector and fuel in Europe |
| UNECE – Економска комисија на Обединетите нации за Европа | G3/87-88 – Energy intensity | |
| Каталог на индикатори за животна средина | нема еквивалент | |
| SDG – Цели за одржлив развој | 7 – Ensure access to affordable, reliable, sustainable and modern energy for all, 12 – Responsible consumption and production |
|
| GGI – Индикатори за зелен раст | да | |
| Кружна економија | да |