Туристичкиот промет ги содржи основните индикатори на туризмот. Овие индикатори овозможуваат да се утврдат процесите на развој на туризмот или да се согледаат појавите и процесите на стагнација и негативните остварувања во оваа дејност. Нивната поврзаност со економските параметри ги отсликуваат економските придобивките и влијанието на економијата во целина. Преку нив се изразува нивото на должина на престој како индикатор за задржување на интересот на туристите од атрактивно – рецептивните содржини во животната средина како туристичка дестинација.
Но, исто така, тие се во тесна врска со поврзаноста на туризмот и животната средина, затоа што упатуваат на влијанието што го има туризмот врз животната средина и значењето што го има животната средина врз туристичкиот развој, како каузален процес. Туристичкиот промет ги опфаќа посетеноста и престој.
Посетеноста се определува преку индикаторот на бројот на доаѓања на домашните и странските туристи. Таа е индикатор кој опфаќа обем, динамика и структура на регистрирани туристи кои ги посетиле сместувачките единици во определени просторни и временски рамки.
Посетеноста на домашните туристи се однесува на лица кои имаат постојано живеалиште во државата и оствариле регистрирана посета во сместувачките единици, кои се на територијата на РСМ.
Како компонента на туристичкиот промет, посетеноста на домашните туристи претставува индикатор кој овозможува да се согледа развојот на домашниот туризам и интензитетот кој го врши врз животната средина и другите сектори. Овој индикатор, во процесот на планирање мора да се има предвид за да се избегнат несакани последици (метеж, отежнато снабдување, користење на комунални услуги, паркирање, бучава и загадувања) по животната средина.
- Обем - број на туристи
- Динамика - индекс на пораст
- Учество - % процент
Колкав е обемот и каква е динамиката и трендот на движење на бројот на домашни туристи?
Туристичката посетеност на домашните туристи во периодот од 2002 до 2023 год. бележи нестабилност во обемот и динамиката. Периоди на намалување на бројот, во однос на базната 2002 год. се јавуваат од 2003 до 2007 год.и од 2011 до 2014 год. Релативно забележителен пораст се јавува од 2015 до 2019 год. значи до пандемијата Ковид 19. Во 2019 год. индексот на зголемување во однос на базната 2002 година изнесува 134 или пораст од 34%. Во периодот од 2021 до 2023 год. доаѓа до повторно, позабележително зголемување на бројот на домашни туристи. Порастот во 2023 година во однос на 2019 година изнесува 1,2%, а во однос на базната 2002 година, 36,6%. Покрај нестабилноста во остварениот број на доаѓања на домашните туристи, сепак тоа зборува за позитивен тренд во зголемувањето на посетеноста што ќе се одрази на интензитетот на туризмот во животната средина.
Дистрибуцијата е нерамномерна во врска со посетата на домашните туристи. Доминантно место заземаат ЈЗПР и езерските места. Тие се соочуваат со зголемен промет.
Меѓутоа, треба да се има предвид дека зголемената посетеност, посебно на клиентела која е со ниско ниво на досегашна вклученост во туристичкиот промет има и негативни последици по животната средина. Тоа се однесува на појави на не чување хигиена, деградација на природни и културни содржини, меѓусебна нетрпеливост и создавање бучава и појави на метеж во и надвор од рецептивните капацитети. Соочувањето со овие појави подразбира будност во креирањето и реализација на туристичките политики на туризмот и заштитата на животната средина.
Домашната туристичка посетеност го изразува нивото на интерес на туристичката клиентела која живее во државата за содржини на животната средина како туристички дестинации во нејзини рамки. Таа зависи атрактивноста на просторот и неговите елементи, од неговата рецептивност и од надворешните влијанија какви што се финансиските можности на населението, насоченоста на потрошувачката и животниот стандард, семејните и личните примања. Овој индикатор е еден од индикаторите кои овозможуваат са се согледа нивото на развој и развојната динамика на домашниот туризам. Ефектите од порастот на домашната посетеност треба да се гледа во прелевањето на доходот од една во друга средина. Зголемувањето на посетеноста подразбира намалена посетеност на домашни туристи во странство. Тоа се одразува на намалување на одливот на девизни средства, ја зголемува индуктивната функција во стопанството и придонесува да се има поголема почит кон вредностите на животната средина во туристичките дестинации во државата. Порастот на бројот на домашни туристи кој во 2023 год. достигнува највисоко ниво на посетеност од 434 591 и пораст од 36,6% подразбира релативно голема концентрација на домашни туристи, што само по себе значи и поголем притисок на животната средина. Карактеристиката на определена нестабилност во динамиката со порастот во последните две години упатува на тенденција која ќе придонесе за подинамичен развој. Позабележителната динамика на туристичката посетеност на домашните туристи се должи на намалените финансиски можности на населението за посети во странство, како и стимулативните мерки на државата во вид на ваучери за граѓаните со низок социјален статус и ниски примања. Се работи за позитивна мерка што упатува на заклучок дека позитивно се одразува на домашната посетеност. Ова покажува дека е неопходно да се продолжи со мерките за субвенционирање на домашната посетеност и да се прошири и кон други сегменти во користењето на бенефиции кои можат да се дадат на користење не само од страна на Владата туку и на локалните самоуправи.
График 1. Обем и динамика на домашни и вкупен број на туристи
Дистрибуцијата на бројот на домашните туристи по региони покажува дека најголема посетеност се јавува ЈЗПР. Тоа е карактеристично за целиот десетгодишен период. ЈЗПР по овој вид на промет остварува скоро половина од вкупниот промет од овој вид во државата. Тоа значи дека се работи за сериозен концентриран притисок врз животната средина.
График 2.Дистрибуцијата на бројот на домашни туристи според статистички региони
График 3. Обем и динамика на посетеноста на домашни туристи по региони
Трендот на зголемување во постковидскиот период, 2023 во однос на 2020 година, и понатака е присутен во ЈЗПР (9,9%), иако динамиката на поголем раст е присутна и кај Скопскиот (129,7%) и Југоисточниот плански регион (55,33%). Ова упатува на очекуван пораст на бројот на домашни туристи и во другите плански региони, односно порамномерна дистрибуција на овој вид промет.
Посетеноста на домашните туристи покажува нерамномерна распределба и по видови места. Со тоа се покажува интензитетот кој се јавува во определени просторни целини. Една од основните причини за ваква дистрибуција е атрактивноста на овие места за домашните туристи.
График 4. Доаѓања на домашни туристи според статистички региони во период 2000 – 2023, вкупно
График 5. Доаѓања на домашни туристи по видови места во периодот од 2003 до 2023 год.
Очигледно е дека најголем број на домашни туристи ги посетиле езерските места. Следат планинските и други места, а најмалку се посетени бањските места и Скопје.
Опфат на податоци: excel
Извор на податоци: При пресметка на индикаторот користени се официјални податоци од Државен завод за статистика
- Методологија за пресметка на индикаторот
Динамиката на обемот на туристичка посета на странските туристи во РСМ и планските региони пресметана е со користење на базните индекси. Индексите се споредлива вредност изразена во бодови. Тие ја изразуваат релативната големина на бројот на домашни туристи во тековниот период, спрема бројот на туристи регистрирани во базниот период. Како базен индекс на временската низа земена е почетната година, карактеристична на развојот на туристичкиот промет. Базните индекси ги добиваме според следнава формула:
Ii,b=yi/yb x 100
каде што:
- Ii,b = базен индекс во набљудуваниот период;
- Yi = број на странските туристи во анализираниот период;
- Yb =број на странски туристи во базниот период.
Зголемување на бројот на туристи со одржливо планирање и стратегиски приод во управувањето во туризмот, намалување на интензитетот на притисоците врз животната средина.
- Нема
|
МК – НИ 047-3 ДОМАШНА ТУРИСТИЧКА ПОСЕТЕНОСТ |
EEA - Европска агенција за животна средина |
нема еквивалент |
|
UNECE - Економска комисија на Обединетите нации за Европа |
нема еквивалент |
|
|
Каталог на индикатори за животна средина |
нема еквивалент |
|
|
SDG - Цели за одржлив развој |
6, Clean water and sanitation 11, Sustainable cities and communities 12, Responsible consumption and production |
|
|
GGI - Индикатори за зелен раст |
да |
|
|
Кружна економија |
не |