Индикаторот го следи трендот на ХПК (хемиска потрошувачка на кислород) и БПК5 (биолошка потрошувачка на кислород за 5 дена) од станиците за пречистување на урбаните отпадни води.
Урбани отпадни води се отпадни води кои произлегуваат од домаќинствата, деловните активности, институциите и индустриите кој се поврзани со јавната канализациона мрежа.
ХПК, во контекст на емисиите на отпадни води, е клучен индикатор за органското загадување што се испушта во водите. Овој индикатор ја покажува вкупната количина на органски материи кои можат да се оксидираат хемиски. Високите вредности на ХПК укажуваат на присуство на големи количини органски материи во водата.
БПК5 е индикатор кој покажува колку кислород микроорганизмите користат за разградување на органските материи во отпадната вода во текот на петдневен период. Овој параметар помага да се оцени степенот на органско загадување и потребата од кислород за биолошка разградба на овие материи.
- t/god
- mg/l
Како воспсотавувањето на системи за собирање и третман на урбаните отпадни води влијае врз квалитеот на водите и нивниот еколошки статус во Република Македонија?
Во нашата држава постои значајна потреба од изградба на пречистителни станици за урбани отпадни води во сите поголеми населени места. Особено изразен е проблемот во главниот град, каде што не постои станица за третман на отпадни води, па сите отпадни води се испуштаат директно во природните водотеци без претходно пречистување.
Покрај изградбата на овие станици, исто така, клучен е и степенот на пречистување што истите ќе го спроведуваат. Генерлно пречистувањето на урбаните отпадни воду може да се подели на: примарно, секундарно и терцијарно.
|
Тип на пречистување |
Процеси |
Цел |
Примерни контаминирани материјали |
Типична ефикасност |
|
Примарно пречистување |
Механичко филтрирање, седиментација (на пример решетки, базен за седиментација) |
Отстранување на големи тврди честички и суспендирани материјали |
Тврди честички, песок, големи органски материјали |
Отстранува 30-50% од органските загадувачи |
|
Секундарно пречистување |
Биолошки процеси (активна муљ, стабилизирање на органскиот материјал со микроорганизми) |
Разградба на растворена органска материја |
Органска материја |
Отстранува 85-90% од органските загадувачи, голем дел од азотот и фосфорот |
|
Терцијарно пречистување |
Хемиски или физички третмани (хемиска коагулација, филтрирање со мембрани, озонирање) |
Елиминација на специфични контаминации |
Остаточни органски материјали, вируси, патогени организми |
Отстранува 95% или повеќе од контаминираните материјали, патогени организми и токсини |
Слика 1. Емисија на ХПК од пречистителни станици
Слика 2. Емисија на БПК5 од пречистителни станици
Слика 3. Концентрација на ХПК во пречистените отпадни води
125mg/l e граничната вредост на дозволената масимална концентрација на ХПК.
Слика 4. Концентрација на БПК5 во пречистените отпадни води
25mg/l е граничната вредост на дозволената масимална концентрација на БПК5.
Слика 5. Капацитет на пречистелни станици според еквивалент жители
Опфат на податоци: excel
Извор на податоци: Јавни комунални претпријатија
Предмет на разгледување на овој индикатор се пет пречистителни станици. Тоа се станиците за пречистување на отпадните води:
- Радовиш
- Враништа(Охрид и Струга)
- Прилеп
- Берово
- Куманово
Од сликите 1 и 2 се гледа дека постои тренд на намалување на количествата на ХПК и БПК5. Намалувањето на емисиите на органски и неоргански материи за кои е потребен кислород хемиски да се разложат (ХПК) и намалувањето на емисиите на органски материи за кое е потребен кислород билошки да се разградат (БПК5) во урбаните отпадни води може да се поврзе со различни фактори, вклучувајќи намалување на индустриското производство, користење на подобри техники во индустријата како и намалување на бројот на населението.
На сликите 3 и 4 се прикажани концентрациите на ХПК и БПК5 од анализарините пречистителни станици како и граничните вредности за концентрациите на истите. Од приложената слика 3 може да се заклучи дека пречистителните станици успешно го намалуваат ХПК под предвидената гранична вредност од 125mg/l за сите години. Сликата 4 прикажува дека станицата Прилеп во текот на годините 2021 и 2022 година имала концетрации на БПК5 над граничната вредност од 25 mg/l.
Пречистителните станици за урбани отпадни води може да се категоризираат според нивната големината врз основа на еквивалентни жители, при што:
- Мали пречистителни станици се оние со капацитет под 2000 е.ж.
- Средни пречистителни станици се оние со капацитет од 2000 -10.000 е.ж
- Големи пречистителни станици се оние со капацитет 10.000-100.000 е.ж.
- Многу големи пречистетелните се оние со капацитет над 100.000 е.ж.
Во рамките на овој индикаторки извештај, анализирани се вкупно 5 пречитителни станици, од кој една се класифицира како многу голема, додека останатите четири се класифицирани како големи пречистителни станици.
Инвестициите во пречистителни станици и зголемување на степенот на пречистување се од суштинско значење за заштита на водните ресурси и исполнување на еколошките стандарди.
- Методологија за пресметка на индикаторот
Пресметувањето на индикаторот се базира на податоци од годишните извештаи испратени од јавните комунални претпријатија во земјата до МЖСПП/ Македонскиот Информативен Центар за животна средина за потребите на Катастарот на загадувачи на води.
Истите податоци се дел од годишните извештаи WISE-SoE water emission кои земјата ги репортира до WISE / EIONET. Индикаторот е прикажан како количина на вкупни емисии на загадувачки супстанции во отпадна вода од сектор јавни претпријатија претставен како тони на емисии на загадувачка супстанција на годишно ниво (kg/год) за период од 2017 – 2023.
Во Законот за води, се транспонирани барањата на директивите на ЕУ (Рамковна директива за води, Директива за третман на урбани отпадни води, Директива за нитрати, Директивата за опасни супстанции, како и Директивата за вода за капење и Директивата за вода за пиење), со што ќе се обезбеди намалување и спречување на загадувањето на водите, а со тоа и постигнување на добар еколошки статус или потенцијал на водите. Постигнувањата со барањата на Директивата за третман на урбани отпадни води и Директивата за спречување и контрола на загадувањето претставуваат интегриран дел од целите на Рамковната директива за води, чија, пак, главна цел е постигнување на добар хемиски и биолошки статус на сите води .
- EUROSTAT
| МК НИ 112 Заштитни зони околу водните тела наменети за консумирање од страна на човекот | EEA – Европска агенција за животна средина | IND-15/WAT 005 - Urban waste water treatment in Europe |
| UNECE – Економска комисија на Обединетите нации за Европа | нема еквивалент | |
| Каталог на индикатори за животна средина | нема еквивалент | |
| SDG – Цели за одржлив развој | 6. Ensure availability and sustainable management of water and sanitation for all | |
| GGI – Индикатори за зелен раст | да | |
| Циркуларна економија | да |